شيوهاي رنگبري در كارخانهاي قاليشويي:
- عمليات رنگبري فرش ها در كارخانه هاي قاليشويي انجام مي شود و عمليات آن به صورت تجربي و در دماي محيط انجام مي گيرد. بدين صورت كه پس از غبار گيري و شستشوي فرش ، در زمان آبكشي كه مي خواهند بوسيله بيلچه هاي مخصوص مواد شوينده اضافي و آب اضافي فرشها را بگيرند ، مواد شيميايي روي فرش هم بوسيله حركت رفت و برگشت بيلچه بر روي فرش باعث پخش شدن مواد شيميايي به طور يكنواخت بر روي فرش مي شود و طي دو مرحله آن را از فرش خارج مي نمايد.
-روش ديگر كهنه نما كردن بوسيله مواد مخصوص ، ريختن اين مواد درون حوضچه هاي مخصوص و فرو بردن فرش در اين حوضچه ها براي مدت زمان معين است به اين ترتيب مقداري از جلا و شفافيت رنگ الياف كاسته شده و شايد بتوان گفت لايه اي نازك از رنگ الياف برداشته مي شود . سپس فرش را توسط آب صاف شسته و مواد مذكور را از آن خارج مي سازند . در برخي كارگاهها حتي از ماشين هاي خاصي براي كهنه شدن بيشتر فرش استفاده مي شود ، اين ماشين ها مقداري از پرز فرش ها را سائيده و حالت فرش پا خورده را به وجود مي آورند.
جهت تكميل عمليات كهنه نما كردن فرش ريشه هاي سفيد فرش هاي جوان را توس موادي همچون : پوست گردو و يا پوست انار تيره مي نمايد تا كهنه نمايي فرش بيشتر جلوه كند .
برخي هم براي كاهش شدت رنگها و جلاي آنها ، فرش را در معرض نور مستقيم آفتاب قرار داده و پشت و روي فرش را براي روز هاي متوالي به اين شكل در آفتاب شديد قرار مي دهند . نور شديد خورشيد تا حدودي باعث پريدگي رنگهاي قالي مي گردد .با اين روش حتي فرشهايي كه به خوبي توسط رنگهاي گياهي رنگ رزي شده اند ، اگر براي روزهاي متوالي در معرض نور خورشيد قرار گيرند در نهايت تا حدودي دچار پريدگي رنگ خواهند شد .
الف- شستشو با هيدروسولفيت سديم:
- هر گاه رنگهاي طرح در زمينه سفيد يا كرم فرش هاي پشمي و كركي به هر دليل سرايت كرد(مثلا حين شستشو) و به اصلاح دويده شده باشد به كمك ماده شيميايي هيدروسولفيت دو سود با كمي حوصله و دقت مي توان آن ها را از زمينه فرش پاك نمود .
اينگونه كه مقدار كمي از اين ماده را در يك فنجان ماست ترش و آب گرم حل نموده و سپس با يك قلم موي نقاشي نسبتا زبر تمام قسمت هاي رنگ دويده شده را به طور كامل آغشته به اين محلول نموده بايد بدانيم كه ميزان هيدروسولفيت به كار رفته در اين محلول بسته به تازه بودن آن كاملا تقريبي بوده و با تجربه به دست مي آيد و آن قدر بايد به محلول اضافه شود كه بوي زننده اي احساس شود و براي جلوگيري از اين بوي زننده مي توان مقدار كمي جوش شرين به محول اضافه نمود . در هر صورت هر گاه ميزان هيدروسولفيت بيشتر از اندازه معين باشد الياف فرش مي شود.
در صورتي كه زمينه كار بعد از خاتمه عمليات بيشتر از حد به رنگ سفيد در آمد پارچه اي آغشته به چاي دم كرده را بر روي اين قسمت ها مي كشيم و در نتيجه زمينه به رنگ بژ دلخواه در مي آيد . پس از چند ساعت بايد با يك برس زبر گرد خشك شده دوغ را از روي فرش زدوده و سپس با يك پارچه مرطوب اين قسمت ها را تميز نموده و يا فرش را به شستشو فرستاد.
برمبناي تجربه زماني كه رنگها از بخشي به بخش ديگر فرش انتقال (در اثر با سو) براي اين رنگها بيشتر در سطح الياف متمركز شده اند از هيدروسولفيت سديم استفاده مي شود.
البته رنگهاي با ثبات بالاي شستشويي كه در مرحله شستشو با سود از پرزهاي فرش خارج نشده اند و توانايي واكنش با هيدروسولفيت سديم را دارند ، بوسيله آن حذف و شيد رنگها نيز روشن تر مي شود.
غلظت مناسب براي محلول هيدروسولفيت سديم بين 8-1 درصد است و زمان مورد نياز آن 60-10 دقيقه مي باشد.
ب – شستشو با سود سوزآور:
در كارگاه هاي قاليشوئي رايج ترين رنگبر هيدروسولفيت سديم است ، اما در برخي كارگاههاي قاليشوئي با استفاده از مواد شيميايي ديگري چون :سود سوز آور ، كربنات دو سود و يا ساير مواد قليايي رنگبري انجام مي شود كه بايد گفت اين مواد روي الياف پشم ، پنبه و ابريشم تاثير نامطلوب گذاشته و از استحكام آنها مي كاهد.
در قديم از ماست ترش جهت رنگبرداري فرش استفاده مي شد ، اما در صورت اينكار بايد توسط افراد متخصص و در كارگاههاي قاليشوئي انجام گردد.
محلول سود با غلظت (3-1) درصد و شايد هم بيشتر ، در ظرفهاي پلاستيكي بزرگ تهيه مي شود . محلول سود توسط كارگر بطور يكنواخت با آب پاش بر روي فرشها پاشيده مي شود . بعد از گذشت (10-5) دقيقه عمليات ضربه زني با ماشين شلاقي بر روي فرشها انجام مي شود . عمليات ضربه زن محدود (10-5) دقيقه طول مي كشد.
بسته به نوع فرش و نظر استادكار حدود(60-20) دقيقه عمل شستشو با سود طول مي كشد. هر چه ثبات رنگهاي فرش كمتر باشد و راحت تر توسط سود از فرش خارج شود ، زمان شستشو با سود كاهش پيدا مي كند.
در پايان عمليات شستشو با سود فرشها با آب فراوان شستشو مي شوند تا سود اضافي از فرش خارج شود .
ج – كليرينه كردن:
بعد از پايان مراحل شستشو با سود و هيدروسولفيت سديم مرحله فلس زدايي است كه عمليات فلس زدايي براي افزايش جلاي فرش است و با هيپوكلريت انجام مي شود.
براي كلرينه كردن از كلسيم هيپو كلريت استفاده مي شود.
كلسيم هيپوكلريت در حوضچه هاي بتوني ريخته مي شود و 24 ساعت زمان داده مي شود تا در آب حل شود . ميزان كلر فعال حوضچه ها (50-40) گرم بر ليتر است.
عمليات كلرينه كردن هم در PHقليايي قابل اجرا است.
اكثرا عمليات كلرينه كردن در PH قليايي انجام مي شود ، چون علاوه بر افزايش جلاي فرش ، زير دست تيز نرمتر مي شود .
- كلرينه كردن در PHقليايي :
محلول(30-20) گرم بر ليتر كلر فعال تهيه شده ، با آب پاش روي فرش ها پاشيده مي شود. عمليات بيل كشي بر روي فرشها موجب حركت هيپوكلريك به بخشهاي مختلف فرش و نفوذ بيشتر ان به درون پرزها مي شود.
عمليات بيل كشي موجب افزايش راندمان فلس زدايي و افزايش بيشتر جلاي فرش مي شود كه دليل ان حركت محلول هيپوكلريك روي فرش و تسريع واكنش هيپوكلريك با الياف است ، از طرف ديگر خود لبه هاي تيز بيلچه موجب تراشيده شدن فلسهاي در حال تخريب توسط هيپوكلريك است.
عمليات كلرينه كردن (10-5) دقيقه طول مي كشد.براي بعضي از فرشها كه با يك بار عمل كلرينه كردن براقيت مورد نظر حاصل نشود ، عمليات كلرينه كردن تكرار مي شود .
كلرينه كردن در PH اسيدي :
محلول رقيق اسيد سولفوريك بر روي فرش پاشيده شده و سپس محلول (10-5) گرم بر ليتر هيپوكلريت نيز روي آن پاشيده مي شود و عمل بيل كشي نيز براي تسريع فلس زدايي انجام مي شود.
بعد از پايان عمليات فلس زدايي بايد هيپوكلريت فرشها با آب شستشو داده شده و توسط آب گير آب اضافي فرش گرفته شود.
بعد از آبگيري فرشها در هواي آزاد و زير نور آفتاب خشك مي شوند.
در عمليات دواشوئي احتمال دارد كه رنگهاي بخشي از فرش بطور كامل حذف شود ، در پايان كار و خشك شدن فرش چاره اي نيست جز اينكه با قلم مو اين بخش ها دوباره رنگ آميزي شوند ، البته خام بودن اين رنگها در درون ليف نفوذ نكرده و بر اثر تماس از بين خواهد رفت .
نكته اي كه در اينجا به نظر مي رسد ، آنست كه بهتر مي باشد به جاي صرف هزينه هاي گزاف در قاليشويي ها جهت ملايم كردن رنگهاي فلز گونه فرشها براي كهنه نما شدن آنها جهت صادرات، رنگ پشم را از ابتدا تغيير داده و در واحد هاي رنگرزي شيوه هاي اصلاحي را اعمال نماييم و براي فرشهاي صادراتي با هزينه و مصرف مواد كمتر ، رنگهاي ملايم و كهنه متناسب با صادرات تهيه نماييم . (اين روش اصلاحي در برخي از توليدات شركت سهامي فرش ايران اعمال مي گردد و فرشها پس از پايين آمدن از دستگاه دار با يك شور معمولي كاملا كهنه نما بوده و براي صادرات استفاده مي شود .)
تاريخ انتشار مطلب: سه شنبه, 09 دی 1399
atris314
سلام و درود بر شما و سایت خوبتان از این مطلب لذت بردم